Edukimi i Hershëm i Krishterë në Amerikë
“Mësoji fëmijës rrugën që duhet të ndjekë, dhe ai nuk do të largohet prej saj edhe kur të plaket.” (Fjalët e Urta 22:6). Për shekuj me radhë, ky varg ka qënë parimi që i udhëhiqte familjet e krishtera. Arsimi nuk ishte neutral, por tërësisht i krishterë. Fëmijët mësonin katekizëm, krahas leximit dhe aritmetikës. Ai ishte i rrënjosur në bindjen se prindërit kishin përgjegjësinë për të rritur fëmijët “në disiplinë dhe në këshillë të Zotit.” (Efes. 6:4). Në vitin 1647, udhëheqësit puritanë të Massachusetts-it miratuan ligjin e famshëm të quajtur “Old Deluder Satan Act,” i cili kërkonte që çdo qytet të ngrinte shkolla që fëmijët të mësonin të lexonin Shkrimet. Kjo u bë jo thjesht sepse shkrim-leximi ishte dicka e mirë dhe një detyrë qytetare por sepse ata e shikonin atë si një mbrojtje shpirtërore. Djalli nuk mund të mashtronte lehtësisht një popull që e njihte Fjalën e Perëndisë. Dija lidhej ngushtë me besimin dhe edukimi me dishepullizimin. Për breza të tërë, “New England Primer (1690)“, i mbushur me vargje biblike dhe pyetje katekizmi, shërbeu si themeli i edukimit në Amerikën koloniale. Ky tekst u mësonte fëmijëve alfabetin duke e lidhur çdo shkronjë me një të vërtetë biblike: A—”Në rënien e Adamit, të gjithë mëkatuam”, B—”Për të gjetur qiellin, Biblën mbaje mend”. Ata mësoheshin që të lexonin Shkrimin, të këndonin psalmet dhe të kuptonin katekizmin (mësime me pyetje dhe përgjigje). Ishin vetë prindërit, në bashkëpunim me barinjtë e kishës, ata që i mësonin fëmijët e tyre, dhe në atë epokë, askush nuk e imagjinonte arsimin të ndarë nga Bibla.
Shkollat Publike dhe Neutraliteti i Tyre i Rremë
Në fillim të viteve 1800, idetë e Iluminizmit dhe racionalizmi filluan të hidhnin rrënjë. Tani, arsimi shikohej si një projekt që synonte të nxirrte qytetarë të mirë e të moralshëm. Horace Mann, avokat dhe politikan që shpesh është quajtur babai i “Lëvizjes së Shkollave të Përbashkëta,” argumentoi se arsimi publik duhet të ishte universal, falas dhe jo fetar. Ai këmbëngulte që shkollat publike të përjashtonin “doktrinat e besimit” por gjithësesi të kultivonin virtyt moral. Në praktikë, kjo nënkuptonte heqjen e Biblës si themelin e arsimit dhe zëvendësimin e saj me moralitet dhe edukim qytetar.2 Në shekullin e 18-të dhe 19-të, shteti nisi të kërkonte të kishte autoritet në arsimimin e fëmijëve. Kështu, gjithnjë e më shumë, Bibla filloi që të lihej mënjanë. Arsimi u zhvesh nga përmbajtja e tij e krishterë dhe u ri-emërua si “shkollim i përbashkët” për të gjithë. Mann e quante “neutralitet,” dhe në pamje të parë, kjo dukej si dicka e padëmshme, por të krishterët konservatorë e dinin se, nëse Krishti nuk ishte Zot në klasë, diçka tjetër do të merrte vendin e Tij. Ata e kuptuan rrezikun që sillte. Nëse Krishti lihej jashtë, fëmijët do të mësoheshin të mendonin dhe të jetonin sikur Zoti të ishte i parëndësishëm. Ata besonin se edukimi pa Shkrimin, nuk ishte neutral, por armiqësor.
Gjatë dy shekujve të ardhshëm, disa prej mendimtarëve më të mprehtë të krishterë i ranë alarmit! Që nga paralajmërimet e zjarrta të teologut presbiterian jugor Robert Lewis Dabney, tek paralajmërimet të Princetoni-t nga Archibald Alexander Hodge, e deri tek qëndrimet e Presbiterianëve të Reformuar, Menonitëve dhe më vonë pionierëve të shkollimit në shtëpi, secili, në mënyrën e tij, zbuloi rreziqet e shkollimit publik dhe paralajmëroi për të. Ata e panë klasën si fushën e re të betejës për besimin e brezit të ardhshëm. Ata paralajmëruan se arsimi i kontrolluar nga shteti do të formonte shoqërinë, do të dobësonte autoritetin prindëror dhe do të dobësonte kishën. Në atë kohë, fjalët e tyre u injoruan shpesh, por sot ato janë realizuar.
Lufta dhe Rezistenca Ndaj Shkollave Publike Shekullare
Robert Lewis Dabney:
Robert Lewis Dabney (1820–1898) ishte një teolog presbiterian jugor, pastor dhe kapelan i Konfederatës, shpesh i përshkruar si një nga mendjet më brilante të Amerikës së shekullit të 19-të. Në esenë e tij “Edukimi i Shekullarizuar (Secularized Education (1876))”, Dabney argumentonte se shkollat shtetërore nuk mund të ishin kurrë neutrale. Duke hequr Biblën, ato në mënyrë të pashmangshme, mësonin paudhësi.
Ai paralajmëronte:
“Shkollat e Shtetit do të jenë shkolla të ateizmit. Kjo është absolutisht e pashmangshme!”3
Për Dabney-n, ishte e pamundur që të ndaje arsimin nga botëkuptimi. Nëse Krishti nuk ishte qendra, atëherë humanizmi ose mosbesimi do të mbushnin boshllëkun. Ai i nxiti presbiterianët të rezistonin ndaj shkollave publike dhe të mbanin mësimin e krishterë nën autoritetin e familjes dhe kishës. Kundërshtimi i tij buronte nga ky parim i thellë teologjik: Shteti nuk ka mandat nga Perëndia për të formuar shpirtrat e fëmijëve. Kjo u takon prindërve dhe kishës.
Archibald Alexander Hodge:
Archibald Alexander Hodge (1823–1886), i biri i Charles Hodge i Seminarit të Princeton-it, trashëgoi teologjinë presbiteriane të “Shkollës së Vjetër.” Në librin e tij të njohur “Leksione të Njohura mbi Temat teologjike (Popular Lectures on Theological Themes (1887))”, Hodge deklaronte:
“Jam po aq i sigurt sa fakti që Krishti mbretëron, se, një sistem i plotë dhe i centralizuar i arsimit kombëtar, i ndarë nga feja, do të provojë të jetë mekanizmi më i tmerrshëm për përhapjen e mosbesimit anti-të krishterë dhe ateist, dhe të etikës nihiliste anti-shoqërore, individuale, shoqërore dhe politike, që kjo botë mëkatare ka parë ndonjëherë.”4
Paralajmërimi i Hodge gjëmonte fuqishëm: Të braktisje Biblën në arsim ishte të mbillje farën e kaosit moral. Për të, shkolla “neutrale” nuk ishte e padëmshme. Ajo ishte një fabrikë e mosbesimit!
J. Gresham Machen:
J. Gresham Machen (1881–1937), themelues i Seminarit Teologjik të Westminsterit dhe i Kishës Presbiteriane Ortodokse (OPC), njihet për mbrojtjen e guximshme të ortodoksisë së krishterë kundër liberalizmit modern. Por Machen gjithashtu luftoi kundër kontrollit shtetëror të arsimit.
Duke dëshmuar përpara Kongresit në vitin 1926, Machen kundërshtoi krijimin e një Departamenti Federal të Arsimit. Machen e pa qartë se arsimi shtetëror nuk kishte të bënte vetëm me akademinë, por me kontrollin e botëkuptimit. Për të, ruajtja e shkollimit të krishterë dhe e lirisë së prindërve ishte thelbësore për besimin dhe demokracinë.
Rezistenca e Denominacioneve
Përvec zërave individualë, denominacione të tëra iu kundërvunë shkollave publike. Kisha Presbiteriane e Reformuar e Amerikës së Veriut (RPCNA) e dënoi zyrtarisht arsimin publik në shekullin e 19-të.6 Ata argumentuan se Krishti duhet të mbretërojë jo vetëm në kisha, por edhe në shkolla.
Amishët dhe Menonitët gjithashtu rezistuan. Dyshimi i tyre ndaj autoritetit shtetëror solli përplasje me autoritetet civile. Kjo kulmoi në rastin historik të Gjykatës Supreme Wisconsin kunder. Yoder (1972), ku Gjykata vendosi në favor të prindërve Amish që refuzuan të dërgonin fëmijët e tyre në shkollën e mesme publike. Kryegjykatësi Burger pranoi se detyrimi i fëmijëve Amish të ndiqnin shkollat publike do të rrezikonte rëndë besimin dhe mënyrën e tyre të jetesës.7
Lëvizja e Shkollimit në Shtëpi
Në fund të shekullit 20-te, doli një lëvizje e re. Udhëheqësi R.J. Rushdoony (1916–2001), një autor kalvinist dhe presbiterian që besonte fort në autoritetin e ligjit të Perëndisë në cdo aspekt të jetës, themelues i lëvizjes së Rindërtimit të Krishterë, argumentoi se arsimi publik në thelb, ishte pagan, dhe se të krishterët duhet ta rimerrnin arsimin nën ligjin e Perëndisë. Vepra e tij e vitit 1961 “Karakteri Mesianik i Edukimit Amerikan (The Messianic Character of American Education)” gjurmoi që rrënjët e arsimit publik ishin në humanizmin laik, duke zbuluar kështu armiqësinë e tij ndaj Krishtërimit.8
Arsimtarë si Raymond dhe Dorothy Moore, pionierë ungjillorë të shkollimit në shtëpi, ofruan kërkime praktike që tregonin përfitimet e arsimit të drejtuar nga prindërit. Së bashku, ata ndezën lëvizjen moderne të shkollimit në shtëpi, duke u dhënë familjeve të krishtera një mënyrë për t’i rezistuar indoktrinimit të shkollave publike dhe për të dishepulluar fëmijët e tyre në besim.
Pasojat Reale
Paralajmërimet e Dabney-t, Hodge-it dhe Machen-it tragjikisht kanë rezultuar të sakta. Shkollat publike, dikur të menduara si “neutrale,” janë bërë qendra të ideologjive laike. Shumë familje mund të dëshmojnë se fëmijët janë larguar nga besimi si pasojë e shkollave publike. Pastorë dhe udhëheqës të krishterë kanë paralajmëruar vazhdimisht se shkollat publike minojnë autoritetin e prindërve, dobësojnë jetën kishtare dhe inkurajojnë mosbesimin. Sociologu i krishterë Glenn Stanton vuri re: “Shkollat publike nuk po dështojnë të edukojnë. Ato po ia dalin me sukses për atë gjë që u krijuan: të nxjerrin qytetarë pa një lidhje të detyrueshme me besimin.”9
Përfundim:
Zërat e atyre burrave që luftuan kundër shkollave publike na thërrasin të shohim se arsimi është dishepullim, dhe nëse Krishti nuk është mësuesi, një zot tjetër do të jetë.
Sot, shkollat publike mësojnë hapur ideologji që kundërshtojnë të vërtetën e krishterë: relativizëm, materializëm, darvinizëm, revolucion seksual, LGBT, dhe hedhje poshtë të besimit.
Fjalët e Dabney-t dhe Hodge-it, dikur të quajtura alarmiste, sot lexohen si parashikime tronditëse të përmbushura. “Mekanizmi i mosbesimit” që ata paralajmëruan ka dhënë frytin e tij në një brez të larguar nga Perëndia.
Zgjedhja jonë është kjo: Ose t’ua besojmë fëmijët tanë një sistemi që është kundër Krishtit, ose të rikuperojmë thirrjen e Ligjit të Ripërtërirë 6 për t’i mësuar me zell fëmijëve Fjalën e Perëndisë në shtëpi dhe në bashkësinë e besimit. E ardhmja e familjeve, kishave dhe kombeve tona varet prej kësaj.
Referenca
The New England Primer, (Boston, 1777).
Horace Mann, Annual Reports of the Secretary of the Board of Education of Massachusetts, 1837–1848.
Robert Lewis Dabney, Secularized Education (1876), në Discussions: Evangelical and Theological, Vol. 4.
A.A. Hodge, Popular Lectures on Theological Themes (Philadelphia: Presbyterian Board of Publication, 1887), 283.
J. Gresham Machen, Dëshmi para Kongresit të SHBA, 1926, në Education, Christianity, and the State, red. John W. Robbins (Jefferson, MD: Trinity Foundation, 1987).
Procesverbalet e Kishës Presbiteriane të Reformuar të Amerikës së Veriut, vitet 1850–1870.
Wisconsin v. Yoder, 406 U.S. 205 (1972).
Rousas J. Rushdoony, The Messianic Character of American Education (Phillipsburg, NJ: Presbyterian & Reformed, 1963).
Glenn T. Stanton, Why Children Matter (Colorado Springs: Focus on the Family, 2012), 67.
